ઇન્ટરનેશનલ સ્પેસ સ્ટેશન પર પહોંચનારા ભારતના પ્રથમ એસ્ટ્રોનોટ શુભાંશુ શુક્લાએ ગુરુવારે ઉત્તર પ્રદેશ અને કેરળના વિદ્યાર્થીઓ સાથે વીડિયો કોન્ફરન્સિંગ દ્વારા વાતચીત કરી. આ દરમિયાન વિદ્યાર્થીઓએ અવકાશમાં જીવનને લગતા ઘણા સવાલો પૂછ્યા, જેના શુક્લાએ વિગતવાર જવાબ આપ્યા. આ દરમિયાન તેમણે શૂન્ય ગુરુત્વાકર્ષણમાં તરતા બોલ સાથે રમવાનું પ્રદર્શન કર્યું. વિદ્યાર્થીઓએ પૂછ્યું- તમે અવકાશમાં કેવી રીતે સૂઈ જાઓ છો? જવાબમાં શુક્લાએ કહ્યું- અવકાશમાં ફ્લોર કે છત જેવી કોઈ વસ્તુ હોતી નથી, તેથી કેટલાક દિવાલ પર સૂવે છે અને કેટલાક છત પર. સૂતી વખતે વ્યક્તિએ પોતાને બાંધવું પડે છે જેથી વ્યક્તિ બીજે ક્યાંક તરી ન જાય. આ વાતચીત માટે યુપીના 150 બાળકો અને કેરળના કોઝિકોડ જિલ્લાના વિદ્યાર્થીઓની પસંદગી કરવામાં આવી હતી. ભારતીય વાયુસેનાના ગ્રુપ કેપ્ટન શુભાંશુ 26 જૂને ઇન્ટરનેશનલ સ્પેસ સ્ટેશન પહોંચ્યા હતા. તેઓ 41 વર્ષ પછી અવકાશમાં જનારા પ્રથમ ભારતીય છે. તેઓ 25 જૂને બપોરે 12 વાગ્યે એક્સિયમ મિશન-4 હેઠળ તમામ એસ્ટ્રોનોટઓ સાથે ISS જવા રવાના થયા હતા. શુભાંશુ સાથે વિદ્યાર્થીઓના સવાલ-જવાબ સવાલ: તમે અવકાશમાં તમારી જાતને કેવી રીતે ફિટ રાખો છો?
શુભાંશુ: માઇક્રોગ્રેવિટીમાં સ્નાયુ સમૂહનું નુકસાન થાય છે, તેથી દૈનિક કસરત જરૂરી છે. હું યોગ અને કસરત દ્વારા મારી જાતને ફિટ રાખું છું. ત્યાં એક ખાસ સાયકલ છે જેમાં સીટ નથી, તમારે ફક્ત પેડલ સાથે પોતાને બાંધીને કસરત કરવી પડે.
સવાલ: આ સમય દરમિયાન તમે માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર કેવી રીતે કામ કરો છો?
શુભાંશુ: પરિવાર અને મિત્રો સાથે સંપર્ક જાળવવા માટે ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ થાય છે, જે મનોબળ ઊંચું રાખવામાં મદદ કરે છે. અવકાશમાં, શરીર સૂક્ષ્મ ગુરુત્વાકર્ષણ સાથે અનુકૂલન સાધે છે, પરંતુ જ્યારે આપણે પૃથ્વી પર પાછા ફરીએ છીએ, ત્યારે શરીરને ફરીથી ગુરુત્વાકર્ષણ સાથે અનુકૂલન સાધવું પડે છે. આ એક મોટો પડકાર છે અને આ માટે ખાસ તૈયારીઓ અને પ્રક્રિયાઓ અપનાવવામાં આવે છે.
સવાલ: તમે અવકાશમાં શું ખાઓ છો?
શુભાંશુ : અવકાશમાં એસ્ટ્રોનોટઓ પેકેજ્ડ ભોજન પસંદ કરે છે અથવા મિશન પર આવતા પહેલા જે ખોરાક ખાતા હતા તે જ ખોરાક લે છે. આ દરમિયાન તેમણે ગાજરનો હલવો, મગની દાળનો હલવો અને કેરીના રસનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો જે તેઓ પોતાની સાથે લાવ્યા હતા. દવાઓના સવાલ પર શુભાંશુએ કહ્યું કે તેઓ પોતાની સાથે એક મેડિકલ કીટ લાવ્યા છે, જેમાં તમામ પ્રકારની દવાઓ પૂરતી માત્રામાં છે. વિદ્યાર્થીઓએ કહ્યું- શુક્લા સર સાથે ચર્ચામાં અમને ભવિષ્યની ઝલક મળી
વિદ્યાર્થીઓને શુભાંશુ શુક્લા સાથેની વાતચીત ખૂબ જ પ્રેરણાદાયક લાગી. પોતાનો અનુભવ શેર કરતા એક વિદ્યાર્થીએ કહ્યું, “શુક્લા સર અમને કહેતા હતા કે એસ્ટ્રોનોટઓને ખૂબ જ ઓછો સમય મળે છે, પરંતુ જ્યારે પણ તેમને સમય મળે છે, ત્યારે તેઓ અવકાશમાંથી પૃથ્વીને જુએ છે, જે ખૂબ જ સુંદર લાગે છે.” લખનઉના એક વિદ્યાર્થીએ કહ્યું, ‘વાતચીત દરમિયાન શુભાંશુ હાથમાં બોલ પકડીને જોવા મળ્યો. આ વાતચીતથી અમને અમારી ભવિષ્યની દિશા અને શક્યતાઓની ઝલક મળી.’ લખનઉના સંયુક્ત શિક્ષણ નિયામક પ્રદીપ કુમારે જણાવ્યું હતું કે, લખનઉ ઉપરાંત, માધ્યમિક શિક્ષણ વિભાગ દ્વારા રાયબરેલી, હરદોઈ અને સીતાપુરની કુલ 34 શાળાઓના 150 બાળકોને આ કાર્યક્રમમાં ભાગ લેવા માટે મોકલવામાં આવ્યા હતા. આમાં લખનઉના 75 અને બાકીના જિલ્લાઓમાંથી 25-25 વિદ્યાર્થીઓનો સમાવેશ થાય છે. આ માટે કેન્દ્ર સરકારના વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજી વિભાગ દ્વારા માધ્યમિક શિક્ષણ વિભાગને એક પત્ર જારી કરવામાં આવ્યો હતો. લાઈવ વાતચીત પહેલા ઈસરોના વૈજ્ઞાનિકોએ વિદ્યાર્થીઓ સાથે અવકાશ સંબંધિત ઘણી માહિતી શેર કરી. વિદ્યાર્થીઓને અવકાશમાં કારકિર્દી બનાવવા માટે પણ પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવ્યા હતા. આ દરમિયાન, ગગનયાન મિશન માટે પસંદ કરાયેલા એસ્ટ્રોનોટ અંગદ પ્રતાપ સિંહે વિદ્યાર્થીઓ સાથે વાતચીત કરી. 41 વર્ષ પછી કોઈ ભારતીય એસ્ટ્રોનોટ અવકાશમાં ગયો અમેરિકન અવકાશ એજન્સી નાસા અને ભારતીય એજન્સી ઇસરો વચ્ચેના કરાર હેઠળ, ભારતીય વાયુસેનાના ગ્રુપ કેપ્ટન શુભાંશુ શુક્લાને આ મિશન માટે પસંદ કરવામાં આવ્યા છે. શુભાંશુ આંતરરાષ્ટ્રીય અવકાશ સ્ટેશનની મુલાકાત લેનારા પ્રથમ ભારતીય અને અવકાશમાં જનારા બીજા ભારતીય છે. 41 વર્ષ પહેલાં, રાકેશ શર્માએ 1984માં સોવિયેત યુનિયનના અવકાશયાનમાં અવકાશની યાત્રા કરી હતી. શુભાંશુનો આ અનુભવ ભારતના ગગનયાન મિશનમાં ઉપયોગી થશે. આ ભારતનું પહેલું માનવ અવકાશ મિશન છે, જેનો ઉદ્દેશ્ય ભારતીય એસ્ટ્રોનોટઓને પૃથ્વીની નીચી ભ્રમણકક્ષામાં મોકલવાનો અને તેમને સુરક્ષિત રીતે પાછા લાવવાનો છે. તે 2027માં લોન્ચ થવાની સંભાવના છે. ભારતમાં એસ્ટ્રોનોટઓને ગગનયાત્રી કહેવામાં આવે છે. તેવી જ રીતે, રશિયામાં તેમને કોસ્મોનૉટ્સ કહેવામાં આવે છે અને ચીનમાં તેમને તાઈકોનૉટ્સ કહેવામાં આવે છે. શુભાંશુ સંબંધિત આ સમાચાર પણ વાંચો- PM મોદીએ એસ્ટ્રોનોટ શુભાંશુ શુક્લા સાથે વાત કરી:ભારતીય એસ્ટ્રોનોટને પૂછ્યું- અંતરિક્ષમાં ગાજરનો હલવો લઈ ગયા, તો તમારા સાથીઓને ખવડાવ્યો? PM નરેન્દ્ર મોદીએ શનિવારે એક્સિયમ મિશન 4 પર ગયેલા ભારતીય એસ્ટ્રોનોટ શુભાંશુ શુક્લા સાથે વીડિયો કોલ પર વાત કરી હતી. પ્રધાનમંત્રી કાર્યાલયે આ વાતચીતનો વીડિયો 5.49 વાગ્યે જાહેર કર્યો હતો. બંનેએ 18.25 સેકન્ડ સુધી વાત કરી હતી. સંપૂર્ણ સમાચાર વાંચો
ઇન્ટરનેશનલ સ્પેસ સ્ટેશન પર પહોંચનારા ભારતના પ્રથમ એસ્ટ્રોનોટ શુભાંશુ શુક્લાએ ગુરુવારે ઉત્તર પ્રદેશ અને કેરળના વિદ્યાર્થીઓ સાથે વીડિયો કોન્ફરન્સિંગ દ્વારા વાતચીત કરી. આ દરમિયાન વિદ્યાર્થીઓએ અવકાશમાં જીવનને લગતા ઘણા સવાલો પૂછ્યા, જેના શુક્લાએ વિગતવાર જવાબ આપ્યા. આ દરમિયાન તેમણે શૂન્ય ગુરુત્વાકર્ષણમાં તરતા બોલ સાથે રમવાનું પ્રદર્શન કર્યું. વિદ્યાર્થીઓએ પૂછ્યું- તમે અવકાશમાં કેવી રીતે સૂઈ જાઓ છો? જવાબમાં શુક્લાએ કહ્યું- અવકાશમાં ફ્લોર કે છત જેવી કોઈ વસ્તુ હોતી નથી, તેથી કેટલાક દિવાલ પર સૂવે છે અને કેટલાક છત પર. સૂતી વખતે વ્યક્તિએ પોતાને બાંધવું પડે છે જેથી વ્યક્તિ બીજે ક્યાંક તરી ન જાય. આ વાતચીત માટે યુપીના 150 બાળકો અને કેરળના કોઝિકોડ જિલ્લાના વિદ્યાર્થીઓની પસંદગી કરવામાં આવી હતી. ભારતીય વાયુસેનાના ગ્રુપ કેપ્ટન શુભાંશુ 26 જૂને ઇન્ટરનેશનલ સ્પેસ સ્ટેશન પહોંચ્યા હતા. તેઓ 41 વર્ષ પછી અવકાશમાં જનારા પ્રથમ ભારતીય છે. તેઓ 25 જૂને બપોરે 12 વાગ્યે એક્સિયમ મિશન-4 હેઠળ તમામ એસ્ટ્રોનોટઓ સાથે ISS જવા રવાના થયા હતા. શુભાંશુ સાથે વિદ્યાર્થીઓના સવાલ-જવાબ સવાલ: તમે અવકાશમાં તમારી જાતને કેવી રીતે ફિટ રાખો છો?
શુભાંશુ: માઇક્રોગ્રેવિટીમાં સ્નાયુ સમૂહનું નુકસાન થાય છે, તેથી દૈનિક કસરત જરૂરી છે. હું યોગ અને કસરત દ્વારા મારી જાતને ફિટ રાખું છું. ત્યાં એક ખાસ સાયકલ છે જેમાં સીટ નથી, તમારે ફક્ત પેડલ સાથે પોતાને બાંધીને કસરત કરવી પડે.
સવાલ: આ સમય દરમિયાન તમે માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર કેવી રીતે કામ કરો છો?
શુભાંશુ: પરિવાર અને મિત્રો સાથે સંપર્ક જાળવવા માટે ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ થાય છે, જે મનોબળ ઊંચું રાખવામાં મદદ કરે છે. અવકાશમાં, શરીર સૂક્ષ્મ ગુરુત્વાકર્ષણ સાથે અનુકૂલન સાધે છે, પરંતુ જ્યારે આપણે પૃથ્વી પર પાછા ફરીએ છીએ, ત્યારે શરીરને ફરીથી ગુરુત્વાકર્ષણ સાથે અનુકૂલન સાધવું પડે છે. આ એક મોટો પડકાર છે અને આ માટે ખાસ તૈયારીઓ અને પ્રક્રિયાઓ અપનાવવામાં આવે છે.
સવાલ: તમે અવકાશમાં શું ખાઓ છો?
શુભાંશુ : અવકાશમાં એસ્ટ્રોનોટઓ પેકેજ્ડ ભોજન પસંદ કરે છે અથવા મિશન પર આવતા પહેલા જે ખોરાક ખાતા હતા તે જ ખોરાક લે છે. આ દરમિયાન તેમણે ગાજરનો હલવો, મગની દાળનો હલવો અને કેરીના રસનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો જે તેઓ પોતાની સાથે લાવ્યા હતા. દવાઓના સવાલ પર શુભાંશુએ કહ્યું કે તેઓ પોતાની સાથે એક મેડિકલ કીટ લાવ્યા છે, જેમાં તમામ પ્રકારની દવાઓ પૂરતી માત્રામાં છે. વિદ્યાર્થીઓએ કહ્યું- શુક્લા સર સાથે ચર્ચામાં અમને ભવિષ્યની ઝલક મળી
વિદ્યાર્થીઓને શુભાંશુ શુક્લા સાથેની વાતચીત ખૂબ જ પ્રેરણાદાયક લાગી. પોતાનો અનુભવ શેર કરતા એક વિદ્યાર્થીએ કહ્યું, “શુક્લા સર અમને કહેતા હતા કે એસ્ટ્રોનોટઓને ખૂબ જ ઓછો સમય મળે છે, પરંતુ જ્યારે પણ તેમને સમય મળે છે, ત્યારે તેઓ અવકાશમાંથી પૃથ્વીને જુએ છે, જે ખૂબ જ સુંદર લાગે છે.” લખનઉના એક વિદ્યાર્થીએ કહ્યું, ‘વાતચીત દરમિયાન શુભાંશુ હાથમાં બોલ પકડીને જોવા મળ્યો. આ વાતચીતથી અમને અમારી ભવિષ્યની દિશા અને શક્યતાઓની ઝલક મળી.’ લખનઉના સંયુક્ત શિક્ષણ નિયામક પ્રદીપ કુમારે જણાવ્યું હતું કે, લખનઉ ઉપરાંત, માધ્યમિક શિક્ષણ વિભાગ દ્વારા રાયબરેલી, હરદોઈ અને સીતાપુરની કુલ 34 શાળાઓના 150 બાળકોને આ કાર્યક્રમમાં ભાગ લેવા માટે મોકલવામાં આવ્યા હતા. આમાં લખનઉના 75 અને બાકીના જિલ્લાઓમાંથી 25-25 વિદ્યાર્થીઓનો સમાવેશ થાય છે. આ માટે કેન્દ્ર સરકારના વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજી વિભાગ દ્વારા માધ્યમિક શિક્ષણ વિભાગને એક પત્ર જારી કરવામાં આવ્યો હતો. લાઈવ વાતચીત પહેલા ઈસરોના વૈજ્ઞાનિકોએ વિદ્યાર્થીઓ સાથે અવકાશ સંબંધિત ઘણી માહિતી શેર કરી. વિદ્યાર્થીઓને અવકાશમાં કારકિર્દી બનાવવા માટે પણ પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવ્યા હતા. આ દરમિયાન, ગગનયાન મિશન માટે પસંદ કરાયેલા એસ્ટ્રોનોટ અંગદ પ્રતાપ સિંહે વિદ્યાર્થીઓ સાથે વાતચીત કરી. 41 વર્ષ પછી કોઈ ભારતીય એસ્ટ્રોનોટ અવકાશમાં ગયો અમેરિકન અવકાશ એજન્સી નાસા અને ભારતીય એજન્સી ઇસરો વચ્ચેના કરાર હેઠળ, ભારતીય વાયુસેનાના ગ્રુપ કેપ્ટન શુભાંશુ શુક્લાને આ મિશન માટે પસંદ કરવામાં આવ્યા છે. શુભાંશુ આંતરરાષ્ટ્રીય અવકાશ સ્ટેશનની મુલાકાત લેનારા પ્રથમ ભારતીય અને અવકાશમાં જનારા બીજા ભારતીય છે. 41 વર્ષ પહેલાં, રાકેશ શર્માએ 1984માં સોવિયેત યુનિયનના અવકાશયાનમાં અવકાશની યાત્રા કરી હતી. શુભાંશુનો આ અનુભવ ભારતના ગગનયાન મિશનમાં ઉપયોગી થશે. આ ભારતનું પહેલું માનવ અવકાશ મિશન છે, જેનો ઉદ્દેશ્ય ભારતીય એસ્ટ્રોનોટઓને પૃથ્વીની નીચી ભ્રમણકક્ષામાં મોકલવાનો અને તેમને સુરક્ષિત રીતે પાછા લાવવાનો છે. તે 2027માં લોન્ચ થવાની સંભાવના છે. ભારતમાં એસ્ટ્રોનોટઓને ગગનયાત્રી કહેવામાં આવે છે. તેવી જ રીતે, રશિયામાં તેમને કોસ્મોનૉટ્સ કહેવામાં આવે છે અને ચીનમાં તેમને તાઈકોનૉટ્સ કહેવામાં આવે છે. શુભાંશુ સંબંધિત આ સમાચાર પણ વાંચો- PM મોદીએ એસ્ટ્રોનોટ શુભાંશુ શુક્લા સાથે વાત કરી:ભારતીય એસ્ટ્રોનોટને પૂછ્યું- અંતરિક્ષમાં ગાજરનો હલવો લઈ ગયા, તો તમારા સાથીઓને ખવડાવ્યો? PM નરેન્દ્ર મોદીએ શનિવારે એક્સિયમ મિશન 4 પર ગયેલા ભારતીય એસ્ટ્રોનોટ શુભાંશુ શુક્લા સાથે વીડિયો કોલ પર વાત કરી હતી. પ્રધાનમંત્રી કાર્યાલયે આ વાતચીતનો વીડિયો 5.49 વાગ્યે જાહેર કર્યો હતો. બંનેએ 18.25 સેકન્ડ સુધી વાત કરી હતી. સંપૂર્ણ સમાચાર વાંચો
