સુપ્રીમ કોર્ટમાં વક્ફ (સુધારા) કાયદા પર સુનાવણી શરૂ થઈ ગઈ છે. CJI બીઆર ગવઈ અને જસ્ટિસ એજી મસીહની બેન્ચ આ કેસની સુનાવણી કરી રહી છે. અગાઉ, સુનાવણી 5 મેના રોજ મુલતવી રાખવામાં આવી હતી. 16 એપ્રિલના રોજ થયેલી સુનાવણીમાં કોર્ટે આગામી સુનાવણી સુધી વક્ફ બોર્ડમાં નવી નિમણૂકો પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. આ ઉપરાંત, કેન્દ્ર તરફથી જવાબ ન આવે ત્યાં સુધી વક્ફ તરીકે જાહેર કરાયેલી મિલકત પર યથાસ્થિતિ જાળવવા માટે કહેવામાં આવ્યું હતું. કેન્દ્રએ 25 એપ્રિલે દાખલ કરેલા સોગંદનામામાં કહ્યું હતું કે આ કાયદો સંપૂર્ણપણે બંધારણીય છે. તે સંસદમાં પસાર થઈ ગયો છે, તેથી તેને રોકવો જોઈએ નહીં. 1332 પાનાના સોગંદનામામાં, સરકારે દાવો કર્યો હતો કે 2013થી વકફ મિલકતોમાં 20 લાખ એકરથી વધુનો વધારો થયો છે. આ કારણે, ખાનગી અને સરકારી જમીનો પર ઘણા વિવાદો થયા. તેમજ, ઓલ ઈન્ડિયા મુસ્લિમ પર્સનલ લો બોર્ડ (AIMPLB) એ સરકારી આંકડાઓને ખોટા ગણાવ્યા અને ખોટા સોગંદનામા આપનાર અધિકારી સામે કોર્ટ પાસેથી કાર્યવાહીની માંગ કરી. નવા વક્ફ કાયદા વિરુદ્ધ સુપ્રીમ કોર્ટમાં 70થી વધુ અરજીઓ કરવામાં આવી છે, પરંતુ કોર્ટ ફક્ત પાંચ મુખ્ય અરજીઓ પર જ સુનાવણી કરશે. આમાં AIMIM સાંસદ અસદુદ્દીન ઓવૈસીની અરજીનો પણ સમાવેશ થાય છે. રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી બાદ એપ્રિલમાં નવો કાયદો અમલમાં આવ્યો. તેને લોકસભામાં 288 સાંસદો અને રાજ્યસભામાં 128 સાંસદોએ સમર્થન આપ્યું હતું. અનેક વિપક્ષી પક્ષોએ આનો વિરોધ કર્યો અને સુપ્રીમ કોર્ટનો સંપર્ક કર્યો. કોર્ટે કેન્દ્રને ત્રણ નિર્દેશો આપ્યા હતા… સોલિસિટર જનરલે કહ્યું- લાખો સૂચનો પછી સુધારેલો કાયદો બનાવવામાં આવ્યો હવે CJI બીઆર ગવઈ અને જસ્ટિસ ઓગસ્ટિન જ્યોર્જની બેન્ચ આ કેસની સુનાવણી કરશે. અગાઉ, તત્કાલીન CJI સંજીવ ખન્ના, જસ્ટિસ પીવી સંજય કુમાર અને જસ્ટિસ કેવી વિશ્વનાથનની બેન્ચ આ કેસની સુનાવણી કરી રહી હતી. જસ્ટિસ ખન્ના 13 મેના રોજ નિવૃત્ત થયા. કેન્દ્ર તરફથી સોલિસિટર જનરલ (એસજી) તુષાર મહેતા છે, જ્યારે કપિલ સિબ્બલ, રાજીવ ધવન, અભિષેક મનુ સિંઘવી અને સીયુ સિંહ કાયદા વિરુદ્ધ દલીલો રજુ કરી રહ્યા છે. 17 એપ્રિલના રોજ થયેલી સુનાવણીમાં, એસજી મહેતાએ કહ્યું હતું કે સંસદ દ્વારા ‘યોગ્ય વિચાર-વિમર્શ સાથે’ પસાર કરાયેલા કાયદાને સરકારનો પક્ષ સાંભળ્યા વિના રોકવો જોઈએ નહીં. તેમણે કહ્યું હતું કે લાખો સૂચનો પછી નવો કાયદો બનાવવામાં આવ્યો છે. એવા ઘણા ઉદાહરણો છે જેમાં ગામડાઓ વક્ફે કબજે કર્યા હતા. ઘણી ખાનગી મિલકતો વકફમાં લેવામાં આવી. આના પર બેન્ચે કહ્યું કે અમે અંતિમ નિર્ણય લઈ રહ્યા નથી. અરજીમાં 3 મોટી વાતો… 16 એપ્રિલ: સુનાવણીના પહેલા દિવસના 3 મહત્વપૂર્ણ મુદ્દા… 1. વકફ બોર્ડની રચનાની પ્રક્રિયા: કાયદા સામે દલીલ કરતા કપિલ સિબ્બલે કહ્યું, ‘અમે એ જોગવાઈને પડકારીએ છીએ જે કહે છે કે ફક્ત મુસ્લિમો જ વકફ બોર્ડ બનાવી શકે છે.’ સરકાર કેવી રીતે કહી શકે કે ફક્ત તે લોકો જ વક્ફ બનાવી શકે છે જે છેલ્લા 5 વર્ષથી ઇસ્લામને માની રહ્યા છે? વધુમાં, રાજ્ય કેવી રીતે નક્કી કરી શકે કે હું મુસ્લિમ છું કે નહીં અને તેથી વક્ફ બનાવવા માટે લાયક છું? 2. જૂની વકફ મિલકતોની નોંધણી અંગે: સિબ્બલે કહ્યું- તે એટલું સરળ નથી. વકફની રચના સેંકડો વર્ષ પહેલાં થઈ હતી. હવે તેઓ 300 વર્ષ જૂની મિલકતનો વકફ દસ્તાવેજ માંગશે. અહીં સમસ્યા છે. આ અંગે એસજીએ કહ્યું- વકફની નોંધણી 1995ના કાયદામાં પણ હતી. સિબ્બલ સાહેબ કહી રહ્યા છે કે મુતવલ્લીને જેલમાં જવું પડશે. જો વકફ રજીસ્ટર નહીં થાય તો તે જેલમાં જશે. આ 1995થી છે. આના પર સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું, ‘વક્ફ રજીસ્ટ્રેશન અંગ્રેજો પહેલાં થતું નહોતું.’ ઘણી મસ્જિદો 13મી અને 14મી સદીની છે. તેમની પાસે નોંધણી કે વેચાણ દસ્તાવેજ હશે નહીં. આવી મિલકતોની નોંધણી કેવી રીતે કરવી? તેમની પાસે કયા દસ્તાવેજો હશે? વકફ બાય યુઝર્સ માન્ય કરવામાં આવ્યો છે, જો તમે તેને નાબૂદ કરશો તો સમસ્યા થશે. ૩. બોર્ડના સભ્યોમાં બિન-મુસ્લિમો: સિબ્બલે કહ્યું, ‘ફક્ત મુસ્લિમો જ બોર્ડમાં સામેલ થઈ શકે છે.’ હવે હિન્દુઓ પણ તેનો ભાગ હશે. આ અધિકારોનું ઉલ્લંઘન છે. કલમ 26 કહે છે કે નાગરિકો ધાર્મિક અને સામાજિક સેવા માટે સંસ્થાઓ સ્થાપિત કરી શકે છે. આ મુદ્દે CJI અને SG વચ્ચે ઉગ્ર ચર્ચા થઈ. કોર્ટે પૂછ્યું કે શું સરકાર હિન્દુ ધાર્મિક બોર્ડમાં મુસ્લિમોનો સમાવેશ કરશે? એસજીએ જણાવ્યું હતું કે, પદાધિકારી સભ્યો સિવાય, વક્ફ કાઉન્સિલમાં બે થી વધુ બિન-મુસ્લિમ સભ્યો રહેશે નહીં. આના પર બેન્ચે કહ્યું, ‘નવા કાયદામાં, વક્ફ કાઉન્સિલના 22 સભ્યોમાંથી, આઠ મુસ્લિમ હશે.’ તેમાં બે એવા જજ હોઈ શકે છે જે મુસ્લિમ નથી. આવી સ્થિતિમાં બહુમતી બિન-મુસ્લિમો હશે. તેથી આ સંસ્થાનું ધાર્મિક ચરિત્ર કેવી રીતે બચશે? પશ્ચિમ બંગાળ સહિત ઘણા રાજ્યોમાં હિંસા થઈ
સુપ્રીમ કોર્ટમાં વક્ફ (સુધારા) કાયદા પર સુનાવણી શરૂ થઈ ગઈ છે. CJI બીઆર ગવઈ અને જસ્ટિસ એજી મસીહની બેન્ચ આ કેસની સુનાવણી કરી રહી છે. અગાઉ, સુનાવણી 5 મેના રોજ મુલતવી રાખવામાં આવી હતી. 16 એપ્રિલના રોજ થયેલી સુનાવણીમાં કોર્ટે આગામી સુનાવણી સુધી વક્ફ બોર્ડમાં નવી નિમણૂકો પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. આ ઉપરાંત, કેન્દ્ર તરફથી જવાબ ન આવે ત્યાં સુધી વક્ફ તરીકે જાહેર કરાયેલી મિલકત પર યથાસ્થિતિ જાળવવા માટે કહેવામાં આવ્યું હતું. કેન્દ્રએ 25 એપ્રિલે દાખલ કરેલા સોગંદનામામાં કહ્યું હતું કે આ કાયદો સંપૂર્ણપણે બંધારણીય છે. તે સંસદમાં પસાર થઈ ગયો છે, તેથી તેને રોકવો જોઈએ નહીં. 1332 પાનાના સોગંદનામામાં, સરકારે દાવો કર્યો હતો કે 2013થી વકફ મિલકતોમાં 20 લાખ એકરથી વધુનો વધારો થયો છે. આ કારણે, ખાનગી અને સરકારી જમીનો પર ઘણા વિવાદો થયા. તેમજ, ઓલ ઈન્ડિયા મુસ્લિમ પર્સનલ લો બોર્ડ (AIMPLB) એ સરકારી આંકડાઓને ખોટા ગણાવ્યા અને ખોટા સોગંદનામા આપનાર અધિકારી સામે કોર્ટ પાસેથી કાર્યવાહીની માંગ કરી. નવા વક્ફ કાયદા વિરુદ્ધ સુપ્રીમ કોર્ટમાં 70થી વધુ અરજીઓ કરવામાં આવી છે, પરંતુ કોર્ટ ફક્ત પાંચ મુખ્ય અરજીઓ પર જ સુનાવણી કરશે. આમાં AIMIM સાંસદ અસદુદ્દીન ઓવૈસીની અરજીનો પણ સમાવેશ થાય છે. રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી બાદ એપ્રિલમાં નવો કાયદો અમલમાં આવ્યો. તેને લોકસભામાં 288 સાંસદો અને રાજ્યસભામાં 128 સાંસદોએ સમર્થન આપ્યું હતું. અનેક વિપક્ષી પક્ષોએ આનો વિરોધ કર્યો અને સુપ્રીમ કોર્ટનો સંપર્ક કર્યો. કોર્ટે કેન્દ્રને ત્રણ નિર્દેશો આપ્યા હતા… સોલિસિટર જનરલે કહ્યું- લાખો સૂચનો પછી સુધારેલો કાયદો બનાવવામાં આવ્યો હવે CJI બીઆર ગવઈ અને જસ્ટિસ ઓગસ્ટિન જ્યોર્જની બેન્ચ આ કેસની સુનાવણી કરશે. અગાઉ, તત્કાલીન CJI સંજીવ ખન્ના, જસ્ટિસ પીવી સંજય કુમાર અને જસ્ટિસ કેવી વિશ્વનાથનની બેન્ચ આ કેસની સુનાવણી કરી રહી હતી. જસ્ટિસ ખન્ના 13 મેના રોજ નિવૃત્ત થયા. કેન્દ્ર તરફથી સોલિસિટર જનરલ (એસજી) તુષાર મહેતા છે, જ્યારે કપિલ સિબ્બલ, રાજીવ ધવન, અભિષેક મનુ સિંઘવી અને સીયુ સિંહ કાયદા વિરુદ્ધ દલીલો રજુ કરી રહ્યા છે. 17 એપ્રિલના રોજ થયેલી સુનાવણીમાં, એસજી મહેતાએ કહ્યું હતું કે સંસદ દ્વારા ‘યોગ્ય વિચાર-વિમર્શ સાથે’ પસાર કરાયેલા કાયદાને સરકારનો પક્ષ સાંભળ્યા વિના રોકવો જોઈએ નહીં. તેમણે કહ્યું હતું કે લાખો સૂચનો પછી નવો કાયદો બનાવવામાં આવ્યો છે. એવા ઘણા ઉદાહરણો છે જેમાં ગામડાઓ વક્ફે કબજે કર્યા હતા. ઘણી ખાનગી મિલકતો વકફમાં લેવામાં આવી. આના પર બેન્ચે કહ્યું કે અમે અંતિમ નિર્ણય લઈ રહ્યા નથી. અરજીમાં 3 મોટી વાતો… 16 એપ્રિલ: સુનાવણીના પહેલા દિવસના 3 મહત્વપૂર્ણ મુદ્દા… 1. વકફ બોર્ડની રચનાની પ્રક્રિયા: કાયદા સામે દલીલ કરતા કપિલ સિબ્બલે કહ્યું, ‘અમે એ જોગવાઈને પડકારીએ છીએ જે કહે છે કે ફક્ત મુસ્લિમો જ વકફ બોર્ડ બનાવી શકે છે.’ સરકાર કેવી રીતે કહી શકે કે ફક્ત તે લોકો જ વક્ફ બનાવી શકે છે જે છેલ્લા 5 વર્ષથી ઇસ્લામને માની રહ્યા છે? વધુમાં, રાજ્ય કેવી રીતે નક્કી કરી શકે કે હું મુસ્લિમ છું કે નહીં અને તેથી વક્ફ બનાવવા માટે લાયક છું? 2. જૂની વકફ મિલકતોની નોંધણી અંગે: સિબ્બલે કહ્યું- તે એટલું સરળ નથી. વકફની રચના સેંકડો વર્ષ પહેલાં થઈ હતી. હવે તેઓ 300 વર્ષ જૂની મિલકતનો વકફ દસ્તાવેજ માંગશે. અહીં સમસ્યા છે. આ અંગે એસજીએ કહ્યું- વકફની નોંધણી 1995ના કાયદામાં પણ હતી. સિબ્બલ સાહેબ કહી રહ્યા છે કે મુતવલ્લીને જેલમાં જવું પડશે. જો વકફ રજીસ્ટર નહીં થાય તો તે જેલમાં જશે. આ 1995થી છે. આના પર સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું, ‘વક્ફ રજીસ્ટ્રેશન અંગ્રેજો પહેલાં થતું નહોતું.’ ઘણી મસ્જિદો 13મી અને 14મી સદીની છે. તેમની પાસે નોંધણી કે વેચાણ દસ્તાવેજ હશે નહીં. આવી મિલકતોની નોંધણી કેવી રીતે કરવી? તેમની પાસે કયા દસ્તાવેજો હશે? વકફ બાય યુઝર્સ માન્ય કરવામાં આવ્યો છે, જો તમે તેને નાબૂદ કરશો તો સમસ્યા થશે. ૩. બોર્ડના સભ્યોમાં બિન-મુસ્લિમો: સિબ્બલે કહ્યું, ‘ફક્ત મુસ્લિમો જ બોર્ડમાં સામેલ થઈ શકે છે.’ હવે હિન્દુઓ પણ તેનો ભાગ હશે. આ અધિકારોનું ઉલ્લંઘન છે. કલમ 26 કહે છે કે નાગરિકો ધાર્મિક અને સામાજિક સેવા માટે સંસ્થાઓ સ્થાપિત કરી શકે છે. આ મુદ્દે CJI અને SG વચ્ચે ઉગ્ર ચર્ચા થઈ. કોર્ટે પૂછ્યું કે શું સરકાર હિન્દુ ધાર્મિક બોર્ડમાં મુસ્લિમોનો સમાવેશ કરશે? એસજીએ જણાવ્યું હતું કે, પદાધિકારી સભ્યો સિવાય, વક્ફ કાઉન્સિલમાં બે થી વધુ બિન-મુસ્લિમ સભ્યો રહેશે નહીં. આના પર બેન્ચે કહ્યું, ‘નવા કાયદામાં, વક્ફ કાઉન્સિલના 22 સભ્યોમાંથી, આઠ મુસ્લિમ હશે.’ તેમાં બે એવા જજ હોઈ શકે છે જે મુસ્લિમ નથી. આવી સ્થિતિમાં બહુમતી બિન-મુસ્લિમો હશે. તેથી આ સંસ્થાનું ધાર્મિક ચરિત્ર કેવી રીતે બચશે? પશ્ચિમ બંગાળ સહિત ઘણા રાજ્યોમાં હિંસા થઈ
