24 જૂનના રોજ તેલ અવીવના લોકો મિસાઇલ હુમલા પહેલા સાયરન વાગતા જાગી ગયા. ઈરાન-ઇઝરાયલ વચ્ચેના યુદ્ધનો આ 12મો દિવસ હતો. લોકો બોમ્બ શેલ્ટર તરફ દોડ્યા. શેલ્ટરમાં ગયા પછી તેઓએ સમાચાર વાંચ્યા કે યુએસ રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે ઈરાન અને ઇઝરાયલ વચ્ચે સવારે 3:32 વાગ્યે યુદ્ધવિરામની જાહેરાત કરી છે. લોકો આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા કે આ કેવા પ્રકારનો યુદ્ધવિરામ છે. ટ્રમ્પની જાહેરાતના એક કલાક પછી ઇઝરાયલમાં ઈરાની મિસાઇલ હુમલાઓ વિશે ચેતવણી આપતા સાયરન વાગવા લાગ્યા. 24 જૂનની સવાર બીજા દિવસો કરતા અલગ હતી. દરરોજની જેમ એક કે બે વાર નહીં પણ 6 વખત વચ્ચે-વચ્ચે સાયરન વાગ્યું. લોકોને 6 વાર બંકરમાં જવું પડ્યું. નાના બાળકો સાથે બંકરની અંદર બેઠેલા ઇઝરાયલી લોકો આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા કે યુદ્ધવિરામ પછી પણ ઈરાનથી મિસાઇલો કેવી રીતે આવી રહી છે. તે જ સમયે, એક સંદેશ આવ્યો કે લાંબા સમય સુધી બંકરમાં રહેવું પડશે. આગામી ત્રણ કલાક આ રીતે પસાર થયા. પછી સમાચાર આવ્યા કે 115 કિમી દૂર બીર્શેબામાં એક રહેણાંક મકાન પર મિસાઇલ પડી છે. આખી ઇમારત 5 સેકન્ડમાં જ નાશ પામી હતી. ભાસ્કરે યુદ્ધવિરામ અંગે ઈરાનના લોકો તેમજ ઇઝરાયલ સાથે વાત કરી. ઇઝરાયલના લોકોએ યુદ્ધવિરામ પર ખુશી વ્યક્ત કરી અને કહ્યું કે યુદ્ધ હવે બંધ થઈ જવું જોઈએ. અમે બે વર્ષથી લડાઈ લડીને કંટાળી ગયા છીએ. જ્યારે ઈરાનના લોકોએ કહ્યું કે અમેરિકા અને ઇઝરાયલને પાઠ ભણાવવો જરૂરી છે. બીર્શેબામાં ઈરાની મિસાઈલ પડી, 6 માળની ઈમારત ધરાશાયી
અમે બંકરમાં હતા ત્યારે સમાચાર આવ્યા કે દક્ષિણ ઇઝરાયલના બીર્શેબામાં 6 માળની રહેણાંક ઈમારત પર ઈરાની બેલિસ્ટિક મિસાઈલ પડી. મિસાઈલ હુમલામાં આખી ઈમારત ખંડેર બની ગઈ. આ હુમલામાં 5 લોકો માર્યા ગયા. 20થી વધુ ઘાયલ થયા. ઈમારતની આસપાસની ઈમારતોને પણ ઘણું નુકસાન થયું છે. સેફ હાઉસ છોડવાનો સંદેશ મળતાની સાથે જ અમે તેલ અવીવથી સીધા બીર્શેબા જવા રવાના થયા. અમે લગભગ દોઢ કલાકમાં 120 કિમીની મુસાફરી કરી અને 5 સેકન્ડમાં તે જગ્યાએ પહોંચ્યા જ્યાં ઈરાની બેલિસ્ટિક મિસાઈલે 6 માળની ઈમારતનો નાશ કર્યો હતો. ઈરાની મિસાઈલ ઈમારતની બરાબર વચ્ચે પડી. આ હુમલો એટલો ખતરનાક હતો કે અહીં રહેતી વૃદ્ધ મહિલા નોઆ લગભગ બે કલાક પછી પણ ધ્રૂજી રહી હતી. નાશ પામેલી ઈમારત તેના ઘરની નજીક છે. હુમલા સમયે તે બોમ્બ શેલ્ટરમાં હતી. નોઆ રડતા રડતા કહે છે, ‘સવારે 6 વાગ્યે વિસ્ફોટનો જોરદાર અવાજ આવ્યો. આસપાસની બધી ઇમારતો હલી ગઈ. હુમલો એટલો જોરદાર હતો કે ભૂકંપ જેવો અનુભવ થયો.’ ઊંડો શ્વાસ લેતા નોઆ કહે છે, ‘તેઓ ખૂબ જ ખરાબ લોકો છે. તેમને કંઈ જોઈતું નથી, તેઓ ફક્ત લોકોને મારવા માગે છે. તેમને અમારી સાથે શું વાંધો છે? ભગવાને અમને પણ બનાવ્યા છે, ભગવાને તેમને પણ બનાવ્યા છે. કોણ અરબ છે, કોણ યહૂદી છે, તમે ભારતીય છો, શું ફરક પડે છે?’ ‘અમે લડતા-લડતા કંટાળી ગયા, યુદ્ધ બંધ થવું જોઈએ’
અમે બીર્શેબામાં કવરેજ કરી રહ્યા હતા, ત્યારે સમાચાર આવ્યા કે ઉત્તર ઇઝરાયલમાં સાયરન એલર્ટ જારી કરવામાં આવ્યું છે. ઈરાન તરફથી મિસાઇલો છોડવામાં આવી છે. ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પની યુદ્ધવિરામની જાહેરાત પછી 7મી વખત મિસાઇલ એલર્ટ જારી કરવામાં આવ્યું. આનાથી ઇઝરાયલના લોકોના ચહેરા પર ગુસ્સો સ્પષ્ટપણે દેખાઈ રહ્યો હતો. બીર્શેબામાં રહેતા પત્રકાર એયાલ કહે છે, ‘એક ઇઝરાયલી તરીકે મને લાગે છે કે યુદ્ધવિરામ લાગુ થવો જોઈએ, પરંતુ અમને હજુ પણ ઉત્તર અને દક્ષિણ ઇઝરાયલ તરફથી મિસાઇલ હુમલાના એલર્ટ મળી રહ્યા છે. ઇઝરાયલ 2 વર્ષથી યુદ્ધ લડી રહ્યું છે. હવે યુદ્ધ બંધ થવું જોઈએ. ઇઝરાયલ એક મજબૂત દેશ છે, પરંતુ તે ખૂબ નાનો પણ છે. અમે લડતા-લડતા કંટાળી ગયા છીએ.’ ઇઝરાયલી સરકાર દાવો કરી રહી છે કે ઇઝરાયલે ઈરાન સાથેના યુદ્ધમાં તેના લક્ષ્યો પ્રાપ્ત કર્યા છે. શું તમે પણ એવું જ વિચારો છો? એયાલ કહે છે, ‘મને ખબર નથી. અમારા માટે સૌથી મોટો ખતરો ઈરાન દ્વારા પરમાણુ બોમ્બ મેળવવાનો હતો. મને લાગે છે કે ઈરાન હવે પરમાણુ બોમ્બ બનાવવાનું સ્વપ્ન છોડી દેશે. હું હવે શાંતિ ઇચ્છું છું, હું બધા યુદ્ધોનો અંત લાવવા માગુ છું.’ બે વર્ષ સુધી લડ્યા પછી ઇઝરાયલ પહેલા કરતાં વધુ સુરક્ષિત બન્યું છે. ઈરાન તેના પ્રોક્સી હમાસ, હિઝબુલ્લાહ, હુથીઓ દ્વારા ઇઝરાયલમાં આતંક ફેલાવવા માગતો હતો. હવે તેઓ નબળા પડી ગયા છે. મને સવારે લાગ્યું કે બધું બરાબર છે અને શાંતિ આવી ગઈ છે. હું હજુ પણ એ જ માટે પ્રાર્થના કરી રહ્યો છું. એયાલ માને છે કે 7 ઓક્ટોબર, 2023ના રોજ હમાસના હુમલા પછી નેતન્યાહૂને ખૂબ જ નબળા નેતા તરીકે જોવામાં આવ્યા હતા. ઈરાન પર ઇઝરાયલી હુમલા પછી તેમના માટે સમર્થન વધ્યું છે. જો હવે ચૂંટણીઓ યોજાય તો નેતન્યાહૂ ફરીથી જીતી શકે છે. ‘જો ઈરાન બંધ નહીં કરે, તો તે અમારો જવાબ સહન નહીં કરી શકે’
બીર્શેબામાં રહેતી આહવા બાળકોની સંભાળ રાખવાનું કામ કરે છે. તે કહે છે, ‘યુદ્ધવિરામની જાહેરાત ફક્ત ટ્રમ્પ દ્વારા જ કરવામાં આવી છે. મારા વડાપ્રધાને યુદ્ધવિરામને મંજૂરી આપી નથી. મને લાગે છે કે ઈરાન હાલમાં યુદ્ધવિરામ કરવા માગતો નથી. તે સતત મિસાઈલ ફાયર કરી રહ્યું છે. જો ઈરાન બંધ કરી દેશે, તો ઇઝરાયલ પણ બંધ થઈ જશે. જો ઈરાન બંધ નહીં કરે, તો અમે એવું કંઈક કરીશું જે તે સહન કરી શકશે નહીં.’ ‘અમે 11 દિવસમાં ઈરાનને કહી દીધું છે કે તે કંઈ કરી શકશે નહીં. ઈરાને બેસીને વાત કરવી જોઈએ અને શાંતિ પુનઃસ્થાપિત કરવી જોઈએ. મને લાગે છે કે અમારું ઓપરેશન પૂરું થઈ ગયું છે. અમે ઈરાનમાં પ્રવેશ કરીને જે કરવા માંગતા હતા તે કર્યું છે. અમે ઇચ્છતા હતા કે ઈરાન પાસે રાસાયણિક કે પરમાણુ શસ્ત્રો ન હોવા જોઈએ.’ આહવા આગળ કહે છે, ‘ઈરાન પર હુમલા પછી પીએમ નેતન્યાહૂ પહેલા કરતાં વધુ લોકપ્રિય બન્યા છે. તેમણે દુનિયાને બતાવ્યું છે કે ઇઝરાયલ જે કરવા માગે છે તે કરી શકે છે. અમેરિકા અને અન્ય આરબ દેશો પણ શાંતિ ઇચ્છે છે, પરંતુ તેઓ ઈરાનથી ડરે છે. અમે તેમને બતાવ્યું છે કે ઈરાન કંઈ કરી શકતું નથી. વિશ્વ અને ભારતના લોકોને મારો સંદેશ છે- પ્રેમ અને શાંતિ માટે કામ કરો. ‘ઈરાન પર ભરોસો નથી, તે સામાન્ય લોકોને મારી રહ્યો છે’
બીર્શેબાની રહેવાસી 12 વર્ષની સાહા, જે ઈમારત પર હુમલો થયો હતો તેની નજીક બોમ્બ શેલ્ટરમાં હતી. સાહા કહે છે, ‘સવારે મારી મમ્મીએ મને કહ્યું કે લડાઈ બંધ થઈ ગઈ છે. હવે મિસાઈલો નહીં આવે. થોડા સમય પછી સાયરન વાગવા લાગ્યા. અમારે બોમ્બ શેલ્ટર તરફ દોડવું પડ્યું. ઈરાને થોડી ક્ષણો માટે મળેલી શાંતિનો ભંગ કર્યો. યુદ્ધવિરામ પછી પણ મિસાઈલોથી સામાન્ય લોકોને મારી રહેલા દેશ પર અમે કેવી રીતે વિશ્વાસ કરી શકીએ?’ ‘જો યુદ્ધવિરામ થાય તો તે ખૂબ સારું રહેશે. અમે પણ એ જ ઈચ્છીએ છીએ. હું ઘણા દિવસોથી શાળાએ જઈ શકી નથી. હું ઈચ્છું છું કે ડરનો અંત આવે, શાંતિ રહે. હું મારા મિત્રો સાથે ફરીથી શાળાએ જઈ શકું.’ રશિયન મૂળની ઇઝરાયલી નાગરિક સિરેના બીર્શેબામાં બચાવ કાર્યમાં રોકાયેલી છે. મિસાઈલ હુમલા પછી તે પોતાની ટીમ સાથે લોકોને ખોરાકથી લઈને પાણી સુધી જરૂરી મદદ પૂરી પાડવા માટે કેમ્પ ગોઠવે છે. સિરિના ગુસ્સામાં કહે છે, ‘જો આ યુદ્ધવિરામ છે, તો આવા યુદ્ધવિરામનો શું ઉપયોગ? આના કરતાં યુદ્ધ સારું હતું. અમે જાણતા હતા કે અમારે પોતાનું વધુ ધ્યાન રાખવું પડશે. જો યુદ્ધવિરામની ઘોષણા પછી પણ મિસાઇલો આવતી રહે, તો ઈરાન પર કોણ વિશ્વાસ કરશે. ઈરાનને યોગ્ય જવાબ આપવો જોઈએ.’ યુદ્ધને કારણે બે વર્ષથી પર્યટન ઠપ્પ, લોકો પાસે કોઈ કામ નથી
જેરુસલેમમાં રહેતો કોરેન પર્યટન સાથે સંકળાયેલો છે. છેલ્લા બે વર્ષમાં તેમનું કામ બંધ થઈ ગયું છે. યુદ્ધને કારણે પર્યટન ક્ષેત્ર ઠપ્પ થઈ ગયું છે. પ્રવાસીઓ ઇઝરાયલમાં આવી રહ્યા નથી. કોરેન કહે છે, ‘લોકો યુદ્ધવિરામની રાહ જોઈ રહ્યા હતા. હવે યુદ્ધવિરામ થઈ ગયો છે. ઈરાન તેના પ્રોક્સી હમાસ-હિઝબુલ્લાહની જેમ યુદ્ધવિરામ સ્વીકારશે નહીં અને મિસાઇલો છોડવાનું ચાલુ રાખશે. આવું જ થઈ રહ્યું છે. અમે જાણીએ છીએ કે યુદ્ધવિરામ લાંબો સમય નહીં ચાલે, પરંતુ અમારી આશા હજુ પણ છે.’ ‘મને લાગે છે કે ઈરાને સમય ખરીદવા માટે યુદ્ધવિરામ કર્યો છે જેથી તે પોતાની સરકાર અને સેનાનું પુનર્નિર્માણ કરી શકે. ઈરાનમાં સરકાર ચલાવતા લોકો ઈરાનીઓના સૌથી મોટા દુશ્મન છે. તેઓ તેમના લોકોને ખુશ કરવા માટે મિસાઇલો ચલાવી રહ્યા છે.’ કોરેન આગળ કહે છે, ‘ઇઝરાયલમાં લોકશાહી છે. અમારી પાસે અહીં અલગ અલગ વિચારધારા ધરાવતા લોકો છે. ઓક્ટોબર 2023માં હમાસના હુમલા પછી, લોકો પીએમ નેતન્યાહૂથી ગુસ્સે હતા. ઈરાન પર હુમલા પછી આ સંપૂર્ણપણે બદલાઈ ગયું છે. નેતન્યાહૂએ 40 વર્ષથી ઇઝરાયલ પર મંડરાઈ રહેલા ખતરાને ઘણી હદ સુધી ઘટાડી દીધો છે. હવે ઈરાન કદાચ પરમાણુ બોમ્બ બનાવી શકશે નહીં. હવે વાત કરીએ ઈરાનના લોકો વિશે ‘અમેરિકા-ઇઝરાયલની દાદાગીરી, તેમને કચડી નાખવા જરૂરી’
ઈરાનમાં રહેતા રિસર્ચ સ્કોલર સૈયદ આકીબ ઝૈદી કહે છે, ‘ઈરાનના લોકો અને નેતૃત્વને યુદ્ધવિરામમાં કોઈ રસ નથી. તેનું કારણ એ છે કે યુદ્ધનો અહીંના રોજિંદા જીવન પર બહુ પ્રભાવ પડ્યો નથી. ઈરાનના લોકો માને છે કે અમને દાદાગીરી, અત્યાચારનો ભોગ બનાવવામાં આવ્યા છે.’ ‘આ સ્પર્ધા ત્યાં સુધી ચાલુ રહેવી જોઈએ જ્યાં સુધી આ દાદાગીરીના સોર્સને કચડી ન નાખવામાં આવે અને તેઓ ફરીથી આવું કરવાની હિંમત ન કરે. અત્યારે લોકોમાં આવી લાગણીઓ છે. તેમનામાં ત્રણ લાગણીઓ દેખાય છે. પ્રથમ, તેઓ ખુશ છે કે તેમને ઇઝરાયલ પર સેંકડો મિસાઇલો અને ડ્રોન છોડવાની તક મળી છે, જે લક્ષ્યને હિટ કરી રહ્યા છે.’ ‘બીજી લાગણી લડવાની છે. તેઓ માને છે કે તેમના પર જુલમીઓ દ્વારા હુમલો કરવામાં આવ્યો છે, તેમને જેટલા વધુ ડરાવવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે, લડવાની ભાવના વધી રહી છે. ત્રીજી લાગણી આશાની છે. લોકો માને છે કે તેઓ ન્યાયના માર્ગ પર છે. એટલા માટે તેમને મોટી જીત મળવાની છે. આ સમયે ઈરાનના લોકો તેમની સરકારને સમર્થન આપી રહ્યા છે જેથી તેઓ આ યુદ્ધ જીતી શકે. ‘ઈરાને હોલ્ટ કહ્યું, યુદ્ધવિરામ નહીં’
અલ મુસ્તફા ઈન્ટરનેશનલ યુનિવર્સિટીના પ્રોફેસર ઝમીર અબ્બાસ જાફરી કહે છે, ‘ઇઝરાયલે યુદ્ધવિરામની વિનંતી કરી છે. ઈરાને કહ્યું છે કે અમે દુશ્મનના શબ્દો પર વિશ્વાસ કરતા નથી. ઈરાન સતર્ક છે અને દરેક હુમલાનો જવાબ આપશે.’ ‘ઇઝરાયલે ઘણી વખત યુદ્ધવિરામનો ભંગ કર્યો છે. ઈરાને તેના સત્તાવાર નિવેદનમાં યુદ્ધવિરામ નહીં, પણ હોલ્ટ શબ્દનો ઉપયોગ કર્યો છે. ઈરાનના લોકો ઈચ્છે છે કે જો ઇઝરાયલ પીછેહઠ ન કરે, તો તેઓ છેલ્લી ઘડી સુધી યુદ્ધમાં ઉભા રહે. તેઓ કહી રહ્યા છે કે અમારી આંગળીઓ બંદૂક પર છે.’ ‘લડાયક ઈરાનનો વિજય’
રિસર્ચ સ્કોલર સૈયદ આકીફ ઝૈદી કહે છે, ‘યુદ્ધવિરામ પછી પણ ઇઝરાયલે હુમલો કર્યો છે. ઈરાન પોતાની મજબૂત સ્થિતિ અનુભવી રહ્યું છે. હવે ગમે તે યુદ્ધવિરામ થાય, તેને તેની જીત તરીકે નોંધવામાં આવશે. એટલા માટે તે યુદ્ધવિરામ માટે તૈયાર છે.’ ‘અમેરિકા અને ઇઝરાયલમાં બોખલાહટ અને ગભરાટ તેમને યુદ્ધવિરામ થવા દેશે નહીં. તેમને લાગે છે કે દુનિયાને ખબર પડશે કે કોનો હાથ ઉપર છે. દેશમાં પણ નેતન્યાહૂ માટે મુશ્કેલીઓ વધશે. એ વાત ચોક્કસ છે કે હવે જે કંઈ થશે તે ઈરાનના પક્ષમાં જ થશે.’
24 જૂનના રોજ તેલ અવીવના લોકો મિસાઇલ હુમલા પહેલા સાયરન વાગતા જાગી ગયા. ઈરાન-ઇઝરાયલ વચ્ચેના યુદ્ધનો આ 12મો દિવસ હતો. લોકો બોમ્બ શેલ્ટર તરફ દોડ્યા. શેલ્ટરમાં ગયા પછી તેઓએ સમાચાર વાંચ્યા કે યુએસ રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે ઈરાન અને ઇઝરાયલ વચ્ચે સવારે 3:32 વાગ્યે યુદ્ધવિરામની જાહેરાત કરી છે. લોકો આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા કે આ કેવા પ્રકારનો યુદ્ધવિરામ છે. ટ્રમ્પની જાહેરાતના એક કલાક પછી ઇઝરાયલમાં ઈરાની મિસાઇલ હુમલાઓ વિશે ચેતવણી આપતા સાયરન વાગવા લાગ્યા. 24 જૂનની સવાર બીજા દિવસો કરતા અલગ હતી. દરરોજની જેમ એક કે બે વાર નહીં પણ 6 વખત વચ્ચે-વચ્ચે સાયરન વાગ્યું. લોકોને 6 વાર બંકરમાં જવું પડ્યું. નાના બાળકો સાથે બંકરની અંદર બેઠેલા ઇઝરાયલી લોકો આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા કે યુદ્ધવિરામ પછી પણ ઈરાનથી મિસાઇલો કેવી રીતે આવી રહી છે. તે જ સમયે, એક સંદેશ આવ્યો કે લાંબા સમય સુધી બંકરમાં રહેવું પડશે. આગામી ત્રણ કલાક આ રીતે પસાર થયા. પછી સમાચાર આવ્યા કે 115 કિમી દૂર બીર્શેબામાં એક રહેણાંક મકાન પર મિસાઇલ પડી છે. આખી ઇમારત 5 સેકન્ડમાં જ નાશ પામી હતી. ભાસ્કરે યુદ્ધવિરામ અંગે ઈરાનના લોકો તેમજ ઇઝરાયલ સાથે વાત કરી. ઇઝરાયલના લોકોએ યુદ્ધવિરામ પર ખુશી વ્યક્ત કરી અને કહ્યું કે યુદ્ધ હવે બંધ થઈ જવું જોઈએ. અમે બે વર્ષથી લડાઈ લડીને કંટાળી ગયા છીએ. જ્યારે ઈરાનના લોકોએ કહ્યું કે અમેરિકા અને ઇઝરાયલને પાઠ ભણાવવો જરૂરી છે. બીર્શેબામાં ઈરાની મિસાઈલ પડી, 6 માળની ઈમારત ધરાશાયી
અમે બંકરમાં હતા ત્યારે સમાચાર આવ્યા કે દક્ષિણ ઇઝરાયલના બીર્શેબામાં 6 માળની રહેણાંક ઈમારત પર ઈરાની બેલિસ્ટિક મિસાઈલ પડી. મિસાઈલ હુમલામાં આખી ઈમારત ખંડેર બની ગઈ. આ હુમલામાં 5 લોકો માર્યા ગયા. 20થી વધુ ઘાયલ થયા. ઈમારતની આસપાસની ઈમારતોને પણ ઘણું નુકસાન થયું છે. સેફ હાઉસ છોડવાનો સંદેશ મળતાની સાથે જ અમે તેલ અવીવથી સીધા બીર્શેબા જવા રવાના થયા. અમે લગભગ દોઢ કલાકમાં 120 કિમીની મુસાફરી કરી અને 5 સેકન્ડમાં તે જગ્યાએ પહોંચ્યા જ્યાં ઈરાની બેલિસ્ટિક મિસાઈલે 6 માળની ઈમારતનો નાશ કર્યો હતો. ઈરાની મિસાઈલ ઈમારતની બરાબર વચ્ચે પડી. આ હુમલો એટલો ખતરનાક હતો કે અહીં રહેતી વૃદ્ધ મહિલા નોઆ લગભગ બે કલાક પછી પણ ધ્રૂજી રહી હતી. નાશ પામેલી ઈમારત તેના ઘરની નજીક છે. હુમલા સમયે તે બોમ્બ શેલ્ટરમાં હતી. નોઆ રડતા રડતા કહે છે, ‘સવારે 6 વાગ્યે વિસ્ફોટનો જોરદાર અવાજ આવ્યો. આસપાસની બધી ઇમારતો હલી ગઈ. હુમલો એટલો જોરદાર હતો કે ભૂકંપ જેવો અનુભવ થયો.’ ઊંડો શ્વાસ લેતા નોઆ કહે છે, ‘તેઓ ખૂબ જ ખરાબ લોકો છે. તેમને કંઈ જોઈતું નથી, તેઓ ફક્ત લોકોને મારવા માગે છે. તેમને અમારી સાથે શું વાંધો છે? ભગવાને અમને પણ બનાવ્યા છે, ભગવાને તેમને પણ બનાવ્યા છે. કોણ અરબ છે, કોણ યહૂદી છે, તમે ભારતીય છો, શું ફરક પડે છે?’ ‘અમે લડતા-લડતા કંટાળી ગયા, યુદ્ધ બંધ થવું જોઈએ’
અમે બીર્શેબામાં કવરેજ કરી રહ્યા હતા, ત્યારે સમાચાર આવ્યા કે ઉત્તર ઇઝરાયલમાં સાયરન એલર્ટ જારી કરવામાં આવ્યું છે. ઈરાન તરફથી મિસાઇલો છોડવામાં આવી છે. ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પની યુદ્ધવિરામની જાહેરાત પછી 7મી વખત મિસાઇલ એલર્ટ જારી કરવામાં આવ્યું. આનાથી ઇઝરાયલના લોકોના ચહેરા પર ગુસ્સો સ્પષ્ટપણે દેખાઈ રહ્યો હતો. બીર્શેબામાં રહેતા પત્રકાર એયાલ કહે છે, ‘એક ઇઝરાયલી તરીકે મને લાગે છે કે યુદ્ધવિરામ લાગુ થવો જોઈએ, પરંતુ અમને હજુ પણ ઉત્તર અને દક્ષિણ ઇઝરાયલ તરફથી મિસાઇલ હુમલાના એલર્ટ મળી રહ્યા છે. ઇઝરાયલ 2 વર્ષથી યુદ્ધ લડી રહ્યું છે. હવે યુદ્ધ બંધ થવું જોઈએ. ઇઝરાયલ એક મજબૂત દેશ છે, પરંતુ તે ખૂબ નાનો પણ છે. અમે લડતા-લડતા કંટાળી ગયા છીએ.’ ઇઝરાયલી સરકાર દાવો કરી રહી છે કે ઇઝરાયલે ઈરાન સાથેના યુદ્ધમાં તેના લક્ષ્યો પ્રાપ્ત કર્યા છે. શું તમે પણ એવું જ વિચારો છો? એયાલ કહે છે, ‘મને ખબર નથી. અમારા માટે સૌથી મોટો ખતરો ઈરાન દ્વારા પરમાણુ બોમ્બ મેળવવાનો હતો. મને લાગે છે કે ઈરાન હવે પરમાણુ બોમ્બ બનાવવાનું સ્વપ્ન છોડી દેશે. હું હવે શાંતિ ઇચ્છું છું, હું બધા યુદ્ધોનો અંત લાવવા માગુ છું.’ બે વર્ષ સુધી લડ્યા પછી ઇઝરાયલ પહેલા કરતાં વધુ સુરક્ષિત બન્યું છે. ઈરાન તેના પ્રોક્સી હમાસ, હિઝબુલ્લાહ, હુથીઓ દ્વારા ઇઝરાયલમાં આતંક ફેલાવવા માગતો હતો. હવે તેઓ નબળા પડી ગયા છે. મને સવારે લાગ્યું કે બધું બરાબર છે અને શાંતિ આવી ગઈ છે. હું હજુ પણ એ જ માટે પ્રાર્થના કરી રહ્યો છું. એયાલ માને છે કે 7 ઓક્ટોબર, 2023ના રોજ હમાસના હુમલા પછી નેતન્યાહૂને ખૂબ જ નબળા નેતા તરીકે જોવામાં આવ્યા હતા. ઈરાન પર ઇઝરાયલી હુમલા પછી તેમના માટે સમર્થન વધ્યું છે. જો હવે ચૂંટણીઓ યોજાય તો નેતન્યાહૂ ફરીથી જીતી શકે છે. ‘જો ઈરાન બંધ નહીં કરે, તો તે અમારો જવાબ સહન નહીં કરી શકે’
બીર્શેબામાં રહેતી આહવા બાળકોની સંભાળ રાખવાનું કામ કરે છે. તે કહે છે, ‘યુદ્ધવિરામની જાહેરાત ફક્ત ટ્રમ્પ દ્વારા જ કરવામાં આવી છે. મારા વડાપ્રધાને યુદ્ધવિરામને મંજૂરી આપી નથી. મને લાગે છે કે ઈરાન હાલમાં યુદ્ધવિરામ કરવા માગતો નથી. તે સતત મિસાઈલ ફાયર કરી રહ્યું છે. જો ઈરાન બંધ કરી દેશે, તો ઇઝરાયલ પણ બંધ થઈ જશે. જો ઈરાન બંધ નહીં કરે, તો અમે એવું કંઈક કરીશું જે તે સહન કરી શકશે નહીં.’ ‘અમે 11 દિવસમાં ઈરાનને કહી દીધું છે કે તે કંઈ કરી શકશે નહીં. ઈરાને બેસીને વાત કરવી જોઈએ અને શાંતિ પુનઃસ્થાપિત કરવી જોઈએ. મને લાગે છે કે અમારું ઓપરેશન પૂરું થઈ ગયું છે. અમે ઈરાનમાં પ્રવેશ કરીને જે કરવા માંગતા હતા તે કર્યું છે. અમે ઇચ્છતા હતા કે ઈરાન પાસે રાસાયણિક કે પરમાણુ શસ્ત્રો ન હોવા જોઈએ.’ આહવા આગળ કહે છે, ‘ઈરાન પર હુમલા પછી પીએમ નેતન્યાહૂ પહેલા કરતાં વધુ લોકપ્રિય બન્યા છે. તેમણે દુનિયાને બતાવ્યું છે કે ઇઝરાયલ જે કરવા માગે છે તે કરી શકે છે. અમેરિકા અને અન્ય આરબ દેશો પણ શાંતિ ઇચ્છે છે, પરંતુ તેઓ ઈરાનથી ડરે છે. અમે તેમને બતાવ્યું છે કે ઈરાન કંઈ કરી શકતું નથી. વિશ્વ અને ભારતના લોકોને મારો સંદેશ છે- પ્રેમ અને શાંતિ માટે કામ કરો. ‘ઈરાન પર ભરોસો નથી, તે સામાન્ય લોકોને મારી રહ્યો છે’
બીર્શેબાની રહેવાસી 12 વર્ષની સાહા, જે ઈમારત પર હુમલો થયો હતો તેની નજીક બોમ્બ શેલ્ટરમાં હતી. સાહા કહે છે, ‘સવારે મારી મમ્મીએ મને કહ્યું કે લડાઈ બંધ થઈ ગઈ છે. હવે મિસાઈલો નહીં આવે. થોડા સમય પછી સાયરન વાગવા લાગ્યા. અમારે બોમ્બ શેલ્ટર તરફ દોડવું પડ્યું. ઈરાને થોડી ક્ષણો માટે મળેલી શાંતિનો ભંગ કર્યો. યુદ્ધવિરામ પછી પણ મિસાઈલોથી સામાન્ય લોકોને મારી રહેલા દેશ પર અમે કેવી રીતે વિશ્વાસ કરી શકીએ?’ ‘જો યુદ્ધવિરામ થાય તો તે ખૂબ સારું રહેશે. અમે પણ એ જ ઈચ્છીએ છીએ. હું ઘણા દિવસોથી શાળાએ જઈ શકી નથી. હું ઈચ્છું છું કે ડરનો અંત આવે, શાંતિ રહે. હું મારા મિત્રો સાથે ફરીથી શાળાએ જઈ શકું.’ રશિયન મૂળની ઇઝરાયલી નાગરિક સિરેના બીર્શેબામાં બચાવ કાર્યમાં રોકાયેલી છે. મિસાઈલ હુમલા પછી તે પોતાની ટીમ સાથે લોકોને ખોરાકથી લઈને પાણી સુધી જરૂરી મદદ પૂરી પાડવા માટે કેમ્પ ગોઠવે છે. સિરિના ગુસ્સામાં કહે છે, ‘જો આ યુદ્ધવિરામ છે, તો આવા યુદ્ધવિરામનો શું ઉપયોગ? આના કરતાં યુદ્ધ સારું હતું. અમે જાણતા હતા કે અમારે પોતાનું વધુ ધ્યાન રાખવું પડશે. જો યુદ્ધવિરામની ઘોષણા પછી પણ મિસાઇલો આવતી રહે, તો ઈરાન પર કોણ વિશ્વાસ કરશે. ઈરાનને યોગ્ય જવાબ આપવો જોઈએ.’ યુદ્ધને કારણે બે વર્ષથી પર્યટન ઠપ્પ, લોકો પાસે કોઈ કામ નથી
જેરુસલેમમાં રહેતો કોરેન પર્યટન સાથે સંકળાયેલો છે. છેલ્લા બે વર્ષમાં તેમનું કામ બંધ થઈ ગયું છે. યુદ્ધને કારણે પર્યટન ક્ષેત્ર ઠપ્પ થઈ ગયું છે. પ્રવાસીઓ ઇઝરાયલમાં આવી રહ્યા નથી. કોરેન કહે છે, ‘લોકો યુદ્ધવિરામની રાહ જોઈ રહ્યા હતા. હવે યુદ્ધવિરામ થઈ ગયો છે. ઈરાન તેના પ્રોક્સી હમાસ-હિઝબુલ્લાહની જેમ યુદ્ધવિરામ સ્વીકારશે નહીં અને મિસાઇલો છોડવાનું ચાલુ રાખશે. આવું જ થઈ રહ્યું છે. અમે જાણીએ છીએ કે યુદ્ધવિરામ લાંબો સમય નહીં ચાલે, પરંતુ અમારી આશા હજુ પણ છે.’ ‘મને લાગે છે કે ઈરાને સમય ખરીદવા માટે યુદ્ધવિરામ કર્યો છે જેથી તે પોતાની સરકાર અને સેનાનું પુનર્નિર્માણ કરી શકે. ઈરાનમાં સરકાર ચલાવતા લોકો ઈરાનીઓના સૌથી મોટા દુશ્મન છે. તેઓ તેમના લોકોને ખુશ કરવા માટે મિસાઇલો ચલાવી રહ્યા છે.’ કોરેન આગળ કહે છે, ‘ઇઝરાયલમાં લોકશાહી છે. અમારી પાસે અહીં અલગ અલગ વિચારધારા ધરાવતા લોકો છે. ઓક્ટોબર 2023માં હમાસના હુમલા પછી, લોકો પીએમ નેતન્યાહૂથી ગુસ્સે હતા. ઈરાન પર હુમલા પછી આ સંપૂર્ણપણે બદલાઈ ગયું છે. નેતન્યાહૂએ 40 વર્ષથી ઇઝરાયલ પર મંડરાઈ રહેલા ખતરાને ઘણી હદ સુધી ઘટાડી દીધો છે. હવે ઈરાન કદાચ પરમાણુ બોમ્બ બનાવી શકશે નહીં. હવે વાત કરીએ ઈરાનના લોકો વિશે ‘અમેરિકા-ઇઝરાયલની દાદાગીરી, તેમને કચડી નાખવા જરૂરી’
ઈરાનમાં રહેતા રિસર્ચ સ્કોલર સૈયદ આકીબ ઝૈદી કહે છે, ‘ઈરાનના લોકો અને નેતૃત્વને યુદ્ધવિરામમાં કોઈ રસ નથી. તેનું કારણ એ છે કે યુદ્ધનો અહીંના રોજિંદા જીવન પર બહુ પ્રભાવ પડ્યો નથી. ઈરાનના લોકો માને છે કે અમને દાદાગીરી, અત્યાચારનો ભોગ બનાવવામાં આવ્યા છે.’ ‘આ સ્પર્ધા ત્યાં સુધી ચાલુ રહેવી જોઈએ જ્યાં સુધી આ દાદાગીરીના સોર્સને કચડી ન નાખવામાં આવે અને તેઓ ફરીથી આવું કરવાની હિંમત ન કરે. અત્યારે લોકોમાં આવી લાગણીઓ છે. તેમનામાં ત્રણ લાગણીઓ દેખાય છે. પ્રથમ, તેઓ ખુશ છે કે તેમને ઇઝરાયલ પર સેંકડો મિસાઇલો અને ડ્રોન છોડવાની તક મળી છે, જે લક્ષ્યને હિટ કરી રહ્યા છે.’ ‘બીજી લાગણી લડવાની છે. તેઓ માને છે કે તેમના પર જુલમીઓ દ્વારા હુમલો કરવામાં આવ્યો છે, તેમને જેટલા વધુ ડરાવવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે, લડવાની ભાવના વધી રહી છે. ત્રીજી લાગણી આશાની છે. લોકો માને છે કે તેઓ ન્યાયના માર્ગ પર છે. એટલા માટે તેમને મોટી જીત મળવાની છે. આ સમયે ઈરાનના લોકો તેમની સરકારને સમર્થન આપી રહ્યા છે જેથી તેઓ આ યુદ્ધ જીતી શકે. ‘ઈરાને હોલ્ટ કહ્યું, યુદ્ધવિરામ નહીં’
અલ મુસ્તફા ઈન્ટરનેશનલ યુનિવર્સિટીના પ્રોફેસર ઝમીર અબ્બાસ જાફરી કહે છે, ‘ઇઝરાયલે યુદ્ધવિરામની વિનંતી કરી છે. ઈરાને કહ્યું છે કે અમે દુશ્મનના શબ્દો પર વિશ્વાસ કરતા નથી. ઈરાન સતર્ક છે અને દરેક હુમલાનો જવાબ આપશે.’ ‘ઇઝરાયલે ઘણી વખત યુદ્ધવિરામનો ભંગ કર્યો છે. ઈરાને તેના સત્તાવાર નિવેદનમાં યુદ્ધવિરામ નહીં, પણ હોલ્ટ શબ્દનો ઉપયોગ કર્યો છે. ઈરાનના લોકો ઈચ્છે છે કે જો ઇઝરાયલ પીછેહઠ ન કરે, તો તેઓ છેલ્લી ઘડી સુધી યુદ્ધમાં ઉભા રહે. તેઓ કહી રહ્યા છે કે અમારી આંગળીઓ બંદૂક પર છે.’ ‘લડાયક ઈરાનનો વિજય’
રિસર્ચ સ્કોલર સૈયદ આકીફ ઝૈદી કહે છે, ‘યુદ્ધવિરામ પછી પણ ઇઝરાયલે હુમલો કર્યો છે. ઈરાન પોતાની મજબૂત સ્થિતિ અનુભવી રહ્યું છે. હવે ગમે તે યુદ્ધવિરામ થાય, તેને તેની જીત તરીકે નોંધવામાં આવશે. એટલા માટે તે યુદ્ધવિરામ માટે તૈયાર છે.’ ‘અમેરિકા અને ઇઝરાયલમાં બોખલાહટ અને ગભરાટ તેમને યુદ્ધવિરામ થવા દેશે નહીં. તેમને લાગે છે કે દુનિયાને ખબર પડશે કે કોનો હાથ ઉપર છે. દેશમાં પણ નેતન્યાહૂ માટે મુશ્કેલીઓ વધશે. એ વાત ચોક્કસ છે કે હવે જે કંઈ થશે તે ઈરાનના પક્ષમાં જ થશે.’
